ÖĞRENME KURAMLARI

Öğrenme kuramları, insanların bilgi edinme, beceri kazanma ve davranışlarını değiştirme süreçlerini açıklamaya yönelik teorilerdir. Bu kuramlar, bireylerin çevreleriyle etkileşimleri ve deneyimlerinden nasıl öğrenebileceklerini anlamaya çalışır. İşte bazı önemli öğrenme kuramları:

1. Davranışçı Öğrenme Kuramları (Behaviorizm)

Davranışçı kuramlar, öğrenmeyi dışsal uyarıcıların, ödül ve cezanın bireylerin davranışlarını nasıl şekillendirdiğine odaklanır. Bu kurama göre, öğrenme gözlemlenebilir bir davranış değişikliği olarak tanımlanır.

• Pavlov’un Koşullanma Kuramı (Klasik Koşullanma): Pavlov, bir köpeği yemekle ilişkilendirilen bir sesle koşullayarak, köpeğin ses duyduğunda salya salgılamasını sağlamıştır. Bu, koşullu tepki (uyaranla yanıt) ve koşulsuz tepki (doğal yanıt) arasındaki ilişkiyi gösterir.
• Skinner’ın Operant Koşullanma Kuramı: B.F. Skinner, davranışların ödüller veya cezalarla şekillendirildiğini savunur. Bu kuramda, bir davranışın tekrar edilme olasılığı, ona verilen ödüllerle artarken, ceza davranışı azaltır. Örneğin, ödüller pozitif pekiştirme sağlarken, cezalar negatif pekiştirme yaratır.

2. Bilişsel Öğrenme Kuramları

Bilişsel öğrenme kuramları, bireylerin öğrenme süreçlerinde aktif olarak zihinsel yapılarını kullanmalarını vurgular. Bu kuramlar, insanların bilgiyi nasıl işlediğini, öğrendiğini ve hatırladığını anlamaya çalışır.

• Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı: Piaget, öğrenmeyi, bireylerin çevreleriyle etkileşimde bulunarak aktif bir şekilde bilgi inşa etmeleri olarak tanımlar. Piaget’e göre, bireyler gelişim süreçlerinde çeşitli bilişsel şemalar oluşturur ve bu şemalarla dünyayı anlamaya çalışırlar. Bu şemaların yeniden organize edilmesi öğrenmeyi sağlar.
• Vygotsky’nin Sosyal Bilişsel Kuramı: Vygotsky, bilişsel gelişimi sosyal etkileşimler ve kültürel bağlam içinde şekillenen bir süreç olarak görür. Onun kuramında, “yakınsal gelişim alanı” (ZPD) kavramı önemli bir yer tutar. Çocuklar, deneyimli kişilerden aldığı rehberlik ile daha zor görevleri başarıyla tamamlayabilirler.

3. Sosyal Öğrenme Kuramı

Albert Bandura‘nın sosyal öğrenme kuramı, öğrenmenin gözlem yoluyla gerçekleştiğini savunur. İnsanlar, başkalarının davranışlarını gözlemleyerek öğrenirler. Bandura’nın kuramı, model alma ve taklit yoluyla öğrenmeyi, ödüllerin ve cezaların davranışları pekiştirme işlevini açıklamaktadır.

• Bilişsel Rehberlik: Bireylerin, gözledikleri davranışların sonuçlarıyla ilgili düşünce süreçleri önemlidir. İnsanlar, gözlemledikleri davranışların sonucunda kendilerini nasıl hissedeceklerini de düşünerek öğrenirler.

4. Yapılandırmacı Öğrenme Kuramları

Yapılandırmacı kuramlar, öğrenmenin bireyin aktif katılımıyla, deneyimler ve çevre ile etkileşim içinde gerçekleştiğini öne sürer. Bu kuramlar, bireylerin yeni bilgiyi eski bilgiyle birleştirerek anlamlandırmalarına dayanır.

• Jean Piaget ve Lev Vygotsky’nin Yapılandırmacılığı: Piaget, öğrenmeyi bireylerin çevrelerinden edindikleri verilerle kendi zihinsel yapılarını inşa etmeleri olarak görürken, Vygotsky sosyal etkileşimlerin, özellikle daha deneyimli bireylerin rehberliğinin, öğrenme sürecinde nasıl önemli bir rol oynadığını vurgulamıştır.
• Jerome Bruner: Bruner, yapılandırmacı öğrenmenin öğrencilerin aktif katılımını gerektirdiğini savunur. Öğrenciler, öğretmenler ve akranlar ile işbirliği içinde öğrenmeyi daha etkili bulurlar. Bruner, “keşfederek öğrenme”yi savunur.

5. Bilişsel Yük Kuramı (Cognitive Load Theory)

John Sweller tarafından geliştirilen bu kuram, öğrenme sürecinde zihinsel kaynakların nasıl kullanılacağını ve nasıl yönetileceğini açıklamaya çalışır. Öğrenme, bilişsel yükü minimize ederek daha verimli hale getirilebilir. Bilişsel yük, öğrenicinin zihinsel kapasitesini aşarsa, öğrenme zorlaşır.

• İçsel Yük: Öğrenilen bilgilerin karmaşıklığı ve öğrencinin önceden sahip olduğu bilgiyle ilgili zorluklar.
• Dışsal Yük: Öğrenme materyali ve sunumunun karmaşıklığı.
• Gizli Yük: Bireylerin bilgiyi işleme ve anlamlandırma sürecindeki bireysel farklılıklar.

6. Humanist Öğrenme Kuramları

Humanist yaklaşım, öğrenmeyi bireyin potansiyelini en üst düzeye çıkarma ve kendini gerçekleştirme süreci olarak tanımlar. Bu kuramlar, bireyin duygusal ve psikolojik ihtiyaçlarının öğrenme sürecinde önemli bir rol oynadığını savunur.

• Abraham Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi: Maslow, insanların öğrenme süreçlerinde temel ihtiyaçlarının karşılanması gerektiğini savunur. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde, fizyolojik ihtiyaçlardan kendini gerçekleştirmeye kadar beş aşama vardır. İnsanlar, bu ihtiyaçları karşılandıktan sonra öğrenmeye daha açık hale gelirler.
• Carl Rogers’ın İnsan Odaklı Eğitim Kuramı: Rogers, öğrencilerin kişisel deneyimlerine, duygularına ve içsel değerlerine değer vererek öğrenmelerini savunur. Öğrencilerin kendilerini güvende ve değerli hissettikleri bir ortamda daha verimli öğrenebileceklerini öne sürer.

Bu kuramlar, öğrenme süreçlerini farklı bakış açılarıyla ele alır ve eğitimde daha etkili yöntemler geliştirilmesine katkı sağlar. Her biri, bireylerin öğrenmeye farklı yollarla yaklaşmalarını ve çevreleriyle etkileşim kurmalarını vurgular.